Xawery Dunikowski

Urodzony w 1875 roku w Krakowie, polski rzeźbiarz, malarz oraz pedagog . W 1886 r. rozpoczął studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod okiem Alfreda Dauna oraz Konstantego Laszczki. Uczestniczył w plenerach malarskich Jana Stanisławskiego. Od 1895 roku wystawiał swoje dzieła w kraju i za granicą. Ukoronowaniem jego kariery akademickiej była posada profesora rzeźby w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, jednak w 1910 roku porzucił ją z powodu konfliktu z władzami uczelni, a w 1914 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii. Po wybuchu Wielkiej Wojny spędził pór roku w Bajonnie jako żołnierz Legii Cudzoziemskiej, zaś do 1922 roku mieszkał w Paryżu. Po powrocie do Polski objął katedrę rzeźby w krakowskim ASP.

Prawie całą wojnę światową (1940-1945) spędził w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Po okresie okupacji pracował jako wykładowca w ASP w Krakowie, a potem w Warszawie. Od 1959 objął katedrę na Wydziale Rzeźby i Architektury w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu.

Zmarł w 1964 w Warszawie.

Xawery Dunikowski jest jednym z najwybitniejszych twórców w polskiej historii sztuki. Jego rzeźby pozostawały pod silnym wpływem poezji Przybyszewskiego, podejmując dość pesymistyczny dialog z kondycją człowieka jako istoty targanej wewnętrznym konfilktem egzystencjalnym (rzeźby z cyklu Człowiek 1898–1905: Byt, Myśl, Tchnienie, Macierzyństwo, Jarzmo, Mężczyzna i kobieta). Był twórcą licznych portretów, charakteryzujących się bogactwem wyrazu psychologicznego. Wśród środków formalnych, którymi się posługiwał, znajdziemy zarówno linie ekspresjonistyczne, impresjonistyczne, naturalistyczne, jak  lapidarne, kubistyczne formy.

W okresie międzywojennym można u Dunikowskiego zauważyć tendencje do łączenia portretu i rzeźby monumentalnej; do najbardziej znanych dzieł z tego okresu należy zespół Głów wawelskich (1925–26).

Po wojnie, Dunikowski zespalał rzeźbę i architekturę oraz tworzył monumentalne kompozycje prostych, ostro ciętych brył i gładkich płaszczyzn, w które wpisywał postacie ludzkie.